همه‌چیز درباره‌ی انواع بازار سرمایه و ویژگی‌های آن

همه‌یِ ما در جراید و اخبارِ اقتصادی عنوانِ «بازار سرمایه» به گوش‌مان خورده است، امّا شاید ندانیم که دقیقاً بازار سرمایه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. در این مقاله، می‌خواهیم کمی درباره بازار سرمایه و ویژگی‌های آن حرف بزنیم.

آن‌چه که در این مقاله می‌خوانیم:

• بازار سرمایه چیست؛
• انواع بازار سرمایه؛
• ویژگی‌ها و مزایای بازار سرمایه؛
• قوانین بازار سرمایه؛

بازار سرمایه چیست؟

«بازار سرمایه» به گرته‌برداری از ترکیبِ Capital Market زبان انگلیسی وارد فارسی شده است. جدای از بحث‌های اصطلاح‌شناختی، اگر بخواهیم یک ویژگی مهم از این بازار را یاد کنیم، بازاری است برای سرمایه‌گذاری‌های بلند مدّت. در واقع، خریداران و فروشندگان در آن، به معاملات بلند مدّت اوراق قرضه، سهام و… می‌پردازند. به بیانی، در بازار سرمایه دارایی‌هایی خرید و فروش می‌شوند که دوره‌یِ سررسید آن‌ها بیشتر از یک‌سال باشد.

ابزارهای بازار سرمایه

در بازار سرمایه دو نوع ابزار اصلی وجود دارد: سهام و اوراق قرضه. که باز خود این دو مجموعه، به چند بخشِ سهام عادی، سهام ممتاز و در آن سمت ماجرا، به اوراق قرضه و اوراق مشارکت تقسیم می‌شوند.

تعریف سهام

همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، سهام یک ابزار مالی است که نشان‌دهنده مالکیّت ما در یک شرکت است. خوب شاید سؤالی پیش بیاید که مالکیت سهام یعنی‌چه؟ تصوّر کنید که سهام‌داری صاحب یک قطعه از شرکت است که آن قطعه برابر با تعداد سهامی است که به عنوان بخشی از کل سهام باقیمانده آن شرکت در اختیار دارد. به عنوان نمونه، یک شخص یا مؤسسه‌ای که صاحب 10000 سهم شرکتی است که یک صدهزار سهم آن منتشر شده، شخصِ مالک می‌تواند 10٪ مالکیت آن شرکت را در اختیار داشته باشد.

تعریف اوراق قرضه

اوراق قرضه، در واقع همان اوراق بهادار است که در آن، سرمایه‌گذار برای مدّت و نرخی مشخص، وام می‌دهد. در واقع، می‌توان اوراق قرضه را مانند توافقی میان فرد اعطا‌کننده و فرد دریافت‌کننده در نظر گرفت که جزییاتی درباره وام و پرداختی‌ها در آن گنجانده شده است.

انواع بازار سرمایه

در ایران بازار سرمایه عموماً تحت عنوان «بورس اوراق بهادار تهران » شناخته می‌شود؛ در این بازار، افراد به خرید و فروش دارایی‌های مالی می‌پردازند. شرکت‌ها، سازمان‌ها و افراد در بازار‌های سرمایه شرکت می‌کنند تا پول‌های نقد خود را افزایش دهند. اگر بخواهیم یک جمع‌بندی کوچک انجام دهیم، بازار‌های سرمایه بر حسب زمان سررسید اوراق بدهی یا مرحله عرضه اوراق بهادار، به دو نوع اوّلیه (Primary Markets) و ثانویه (Secondary Markets) تقسیم می‌شوند.

• بازار اولیه:  در آن شرکت‌ها برای نخستین‌بار اقدام به عرضه سهام و پذیره‌نویسی می‌کنند.
• بازار ثانویه: در این بازار سهام عرضه شده در بازار اولیه مورد معامله چندباره قرار می‌گیرد؛ به این معنی‌که بازار ثانویه تسهیل‌کننده فروش اوراق در بازار اوّلیه خواهد بود.
  حال که مختصراً با تعریف و انواع بازار سرمایه آشنا شدیم، سیر و سیاحتی خواهیم کرد به ویژگی‌ها و مزایای بازار سرمایه تا اهمیت آن را بر اقتصاد دریابیم.

ویژگی‌ها و مزایای بازار سرمایه

بازار سرمایه محلی است برای رشد اقتصادی. چنان‌که مؤسسات گوناگونی‌ که در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند، مسیر کیفی و کمّیِ جریان سرمایه را برگزیده و منابع را در آن، به صورت منصفانه و منطقی توزین می‌کنند؛ چرا؟ آنها با این کار دارایی‌های مالی را به دارایی‌های پُربازده تبدیل می‌کنند. در نهایت امر، این کار باعث رشد تجارت و صنایعِ بخش‌های دولتی و خصوصی خواهد شد که پِی آمد آن رشد اقتصادی است.

اگر بخواهیم فهرست‌شمار برخی از ویژگی‌ها و مزایای آن را بربشمریم به شرح زیر است:

1. ایجاد تراز و یکپارچگی بین بخش‌های مالی؛
2. امکان ارزیابی با سرعت بالا در مناسبت با ابزار‌های بدهی و دارایی؛
3. هدایت نقدینگی به مجراهای مؤثر با سرمایه‌گذاری مجدد و یا عدم سرمایه‌گذاری؛
4. با مکانیزم قیمت‌گذاری رقابتی باعث بهبود بهره‌وری می‌شود؛
5. تبدیل پس‌اندازهای بلندمدت به سرمایه‌گذاری‌های بلند مدّت؛
6. شفافیت مالی با منتشر ساختنِ اطلاعات سرمایه‌گذاری؛

اکنون که با ویژگی‌ها و مزایای بازار سرمایه و اهمیّت آن آشنا شدیم، قصد داریم که کمی هم درباره قوانین این بازار حرف بزنیم.

قوانین بازار سرمایه

همه‌چیز در زمان رکود بزرگ دهه 1930 میلادی در ایالات متحد امریکا تغییر کرد. در آن زمان کنگره ایالات متحده آمریکا، در پاسخ به وفور مالی و رایج شدن تقلب در بازار‌های سرمایه‌، به ترتیب قانون دارایی‌ها و مبادله در سال‌های ۱۹۳۳ و ۱۹۳۴ را وضع کرد. امّا ما نمی‌خواهیم به تکرار مکررات بپردازیم. برای ما بیشتر قوانین بازار سرمایه ایران اهمیت دارد.

قوانین بازار سرمایه ایران

رقابت بهتر و عادلانه‌تر با قانون‌گذاری‌های منصفانه مهیا می‌شود. بازار قاعده‌مند، هم می‌تواند نظر سرمایه‌گذاران بیشتری را برای سرمایه‌گذاری جلب کند و هم با توزین منصفانه‌‌ترِ اطلاعات و مبادلات منجر به توسعه اقتصادی شود. توجّه به قوانین و قواعد مدیریت‌کننده بازار سرمایه بسیار مهم است، چرا که اصلی‌ترین تاثیر را بر تصمیم‌‌های مالی خواهد گذاشت.

 در سال ۱۳۸۴، با هدف ساماندهی بازار بورس وشفافیت آن قوانین به دست مجلس شورای اسلامی ایران تصویب شد. این قوانین در ۶۰ ماده و بیست و نه تبصره در جلسه علنی اول آذرماه، در مجلس تصویب شد و هشت روز بعد از آن نیز به تائيد شورای نگهبان رسید. طراحان این قوانین قصد داشتند نظارت قانون‌مند را بر اساس و نهاد‌های بازار سرمایه افزایش دهند. همچنین، تنوع ابزار مالی و ساماندهی بازار اولیه، بهبود پیدا کند. اگر در صدد آن هستید که مشروح این ماده‌های قانونی را بخوانید، روی این لینک کلیک کنید.

جمع‌بندی

در این مقاله گذری کردیم بر بازار سرمایه و تعاریف آن، و ویژگی‌ها و مزایایی که سرمایه‌گذاران می‌توانند اندوخته‌هایِ مالی خود را به نحوی پویا بیفزایند. در وهله‌ي بعد نیز ببینیم چطورْ قوانینی منصفانه بر رشد اقتصادی تأثیرگذارند و مختصری از رکود اقتصادی تا مصوبه‌های مجلس شورای اسلامی گفتیم. اگر مایلید درباره بازارهای جهانی اطلاعات بیشتری کسب کنید به مقاله بازار بورس جهانی و معرفی ساختار آن مراجعه کنید.

آیا تا به حال دستی در بازار سرمایه داشته‌اید؟ لطفاً، تجربیات خود را با بنِدمی در بخش‌ کامنت‌ها در میان بگذارید.